Zapalenie wątroby typu C

Wirus zapalenia wątroby typu C, HCV (z ang. Hepatitis C Virus)

Otoczkowy ssRNA-wirus z rodziny Flaviviridae, rodzaju Hepacivirus. Jego średnica wynosi około 60-70 nm.

HCV jest przyczyną wirusowego zapalenia wątroby typu C. Uznaje się go za przyczynę raka i marskości wątroby. Wirus HCV jest zdolny do wywołania nosicielstwa. Wykazuje dużą wrażliwość na środki i metody dezynfekcyjne, większą niż HBV, mniejszą niż HIV.

Historia

Wirus HCV został zidentyfikowany bardzo późno, bo dopiero w 1989 roku, choć wcześniej wiedziano, że musi istnieć czynnik wywołujący zapalenia wątroby określane jako Nie-A-Nie-B (NANB Hepatitis). W późniejszym okresie wykryto także kolejne wirusy zapalenia wątroby nazwane HGV, GB-C i TTV. Badania nad ich wpływem na wątrobę trwają.

Epidemiologia

Wg danych Państwowego Zakładu Higieny i Instytutu Hematologii i Transfuzjologii, uznawanych przez WHO, szacuje się, że w Polsce zakażone jest około 1,4% populacji, wśród dawców krwi przeciwciała anty-HCV wykrywa się u 0,5% osób.

Leczenie

Szacuje się, że w Polsce jest prawie 900 000 zarażonych wirusem HCV. Stanowi to zatem bardzo poważny problem społeczny. Z farmakoekonomicznego punktu widzenia należałoby rozważyć celowość prowadzenia terapii – cały budżet NFZ nie wystarczyłby na leczenie wszystkich zakażonych. Leczenie jednego chorego to kwota 18-37 tysięcy złotych za terapię. Skuteczność leczenia przy najczęściej w Polsce spotykanym genotypie jest zwykle poniżej 50%. Obniżenie ceny interferonu o połowę przez producentów leków (Schering-Plough, Roche) rozwiązałoby problem dostępności leczenia dla najbardziej potrzebujących pacjentów, bez rujnowania budżetu NFZ, zaś cena leku zbliżyłaby się do poziomu z innych krajów.

Choroba

Większość (96%) zakażonych nie jest świadoma swojego stanu, ponieważ zazwyczaj przewlekła infekcja jest skąpoobjawowa i trwa latami. Średni czas trwania zakażenia HCV od momentu wniknięcia wirusa do ustroju do poważnych problemów zdrowotnych jest zazwyczaj dłuższy niż w przypadku HIV i trwa 5 do 35 lat. Choroba często kończy się marskością i rakiem wątroby, poprzedzonymi poważnymi komplikacjami uniemożliwiającymi normalne funkcjonowanie (wodobrzusze, żylaki i krwawienia przełyku, żółtaczka, problemy z krzepliwością krwi, zaburzenia psychiczne, do śpiączki wątrobowej włącznie). Zapaleniu wątroby wywołanemu przez HCV często towarzyszą choroby autoimmunologiczne, w tym autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AIH), które znacznie pogarszają rokowanie i czas przeżycia.

Drogi i mechanizm zakażenia

Źródło zakażenia stanowią ludzie chorzy na WZW i nosiciele. HCV przenosi się podczas kontaktu krwi własnej z krwią nosiciela. Potencjalnie zakaźny jest każdy materiał zawierający krew. Wirus przenosi się w czasie zabiegów medycznych: pobierania i transfuzji krwi, zabiegów operacyjnych i innych, a także przez zabiegi niemedyczne, takie jak wykonywanie tatuażu, wstrzykiwanie narkotyku niesterylną igłą lub strzykawką itd. Prawdopodobieństwo zakażenia przez produkty krwiopochodne wynosi 3,3%. Możliwość okołoporodowej transmisji wirusa z matki na noworodka wynosi około 5-6%. Jak dotąd nie znaleziono skutecznej szczepionki przeciw HCV. W wielu przypadkach możliwe jest zahamowanie działalności wirusa w organizmie, a nawet zahamowanie procesu jego namnażania dzięki takim środkom jak interferon i rybawiryna. W trakcie badań jest szereg nowych leków, takich jak wiramidyna, kwas lukrecjowy.

Do zakażenia HCV najczęściej dochodzi podczas zabiegów medycznych:

• operacji, zabiegów chirurgicznych, badań (np. bronchoskopia),
• zabiegów stomatologicznych,
• zastrzyków,
• pobierania krwi bez zmiany rękawiczek przez pielęgniarkę,
• dializ,
• przyjmowania produktów krwiopochodnych i narządów (zwłaszcza przed 1990),
• usuwania znamion

Można się też zakazić podczas:

• manikiuru, pedikiuru,
• wizyty u fryzjera (zranienie brzytwą, żyletką, nożyczkami),
• akupunktury,
• używania tych samych przyborów kosmetycznych przez członków rodziny,
• robienia tatuaży,
• bójki (jeśli doszło do kontaktu z krwią),
• uprawiania sportów kontaktowych (boks, judo), jeśli doszło do kontaktu z krwią,
• praktyk sado-maso,
• skaleczeń, ran, zadrapań podczas naprawiania sprzętu (zwłaszcza medycznego),
• używania dożylnie narkotyków,
• używania dożylnie środków dopingujących,
• karmienia piersią,
• podczas transfuzji krwi i przeszczepów (właściwie przed 1990 r.),
• podczas ciąży i porodu,
• udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadków bez zachowania należytego zabezpieczenia,
• pracy z chorymi na HCV, bez zachowania należytego bezpieczeństwa przy kontakcie z krwią,
• pracy z materiałem zakaźnym (np. w laboratorium) bez zachowania zasad bezpieczeństwa.
• W przypadku każdego kontaktu z krwią osoby zakażonej może dojść do infekcji.

Zakażenie HCV nie jest zaliczane do chorób przenoszonych drogą płciową. Ryzyko zakażenia przez kontakty seksualne jednak istnieje, z względu na możliwość uszkodzenia naskórka lub/i błony śluzowej narządów rodnych. Nie ma dowodów na zakaźność spermy u osób zakażonych tylko HCV. Jakkolwiek ryzyko zakażenia przez kontakt z nasieniem wydaje się większy, jeżeli występuje koinfekcja HIV.

Wirus HCV nie przenosi się przez:

• kichanie i kaszel,
• trzymanie za ręce,
• całowanie się,
• używanie tej samej toalety, wanny, prysznica,
• spożywanie żywności przygotowywanej przez osobę zakażona HCV (jeżeli żywność nie miała kontaktu z krwią tej osoby),
• trzymanie kogoś w objęciach, przytulanie,
• pływanie w tym samym zbiorniku wodnym,
• zabawa z dziećmi, sport (jeśli nie dochodzi do uszkodzeń ciała).
• Ryzyko zarażenia wirusem HCV zwiększa się znacząco u osób zarażonych wirusem HIV. Szacuje się, że 30-40% zarażonych HIV choruje także na HCV.
• Test pozwalający wykryć zakażenie można wykonać za około 30 zł w każdym wojewódzkim mieście w Polsce. Badanie w kierunku HCV może zlecić lekarz pierwszego kontaktu i jest ono refundowane.

Dieta

Dieta jest sprawą bardzo indywidualną przy zakażeniu HCV, Hepatitis C. Przy zakażeniu wirusem HCV generalnie nie zaleca się stosowania żadnej specjalistycznej diety, (np. wątrobowej). Zdaniem większości specjalistów chorób zakaźnych, w tym ich czołowych reprezentantów, chory na Hepatitis C, przy umiarkowanym stanie wątroby, gdy nie ma cech marskości tego narządu nie powinien zmieniać diety, powinien jeść wszystko to, po czym czuje się dobrze, a więc po zjedzeniu czego nie ma on kłopotów gastrycznych, jak np. rozwolnienia, zaparcia, wzdęcia, uczucia zgagi, bóli, nudności. Jednak generalnie, i tu także opinie są jednoznaczne, zaleca się zakaz spożywania jakiejkolwiek ilości alkoholu. Wg amerykańskich opracowń nawet 10 g czystego alkoholu spożywany dziennie, czyli odpowiednio przeliczając, np. 25 ml wódki (40% alkoholu), lub 200ml słabego piwa, może powodować dodatkowe uszkodzenia wątroby, przy współistniejącym zakażeniu HCV, przyśpieszyć zmiany dokonujące sie w wątrobie spowodowane stanem zapalnym, a także pogorszyć rokowania, co do samowyleczenia, a także zmniejszyć szanse na wyleczenie, podczas leczenia farmakologicznego (np. terapia skojarzona IFN/RIB). Jednak, reasumując, radzę ograniczyć spożycie alkoholu do zera, czyli całkowicie, co na pewno znacznie poprawi możliwości regeneracji wątroby, poprawi stan zdrowia całego organizmu, wyniszczonego walką z wirusem. Nie dobijajmy jeszcze dodatkowo wątroby takim ciężarem jak alkohol, nawet poniżej 10 g dziennie.

W przypadku innych zaleceń, poza zakazem spożycia alkoholu, należałoby jednak zwrócić uwagę na pewne podstawowe rzeczy w naszym jadłospisie:

• Należy unikać wszelkich nieświeżych produktów spożywczych, lekko nawet objetych pleśnią warzyw i owoców, nieświeżego nabiału, produktów o dziwnym zapachu i wyglądzie, starych tłuszczy (np. zjałczałe masło), przypalonych tłuszczy Systematyczne, spokojne spożywanie potraw, w małych ilościach, tak aby czuć niedosyt, za to częściej, np. 4-5 posiłków, zamiast 3 dziennie. Urozmaicać jedzenie, dbając, aby było ono bogate w naturalne witaminy (warzywa, owoce) i wszystkie potrzebne dla organizmu substancje odżywcze.
• Unikanie wszelkich produktów chemicznych, jak leki zażywane bez konsultacji i z przepisu lekarza, preparaty hormonalne (np. testosteron – kulturyści), środki spożywcze o długim terminie przydatności do spożycia (konserwanty), sztuczne barwniki, aromaty i inne „ulepszacze” i „polepszacze” chemiczne, które nie polepszą stanu i pracy naszej chorej wątroby. Należy unikać wszelkich konserw, a w szczególności konserw rybnych.
• Należy zrozumieć, że wszystkie pokarmy i produkty, które spożywamy, przepływają przez wątrobę. Jak to się dzieje? Otóż niektórym mogłoby się wydawać, że spożywane produkty przechodzą przez przełyk, żołądek, dwunastnicę i jelita, a następnie ich resztki są wydalane. Otóż tak właśnie jest, tylko, że strawiony pokarm jest wchłaniany z jelita do krwi, a następnie krew z tym wszystkim co zjemy, przepływa przez wątrobę żyłą wrotną. Krótko mówiąc, wszystko to, co jemy, „idzie” przez wątrobę, razem z substancjami szkodliwymi, a nawet z bakteriami.

Wśród wielu teorii, o których słyszałem jedna wydaje mi się dość ciekawa. Otóż pisze się dużo o powinności trzymania diety niskożelazowej, przy zakażeniu HCV. Wirus HCV replikując (rozmnażając się) używa żelaza. Udowodniono naukowo, że niski poziom żelaza we krwi sprzyja ograniczeniu replikacji wirusa. Przeprowadzono nawet próby „puszczania krwi” pacjentom zakażonym, odnosząc podobno niezłe efekty w ich poziomie wiremii. Podobnie tłumaczy się między innymi, niską wykrywalność wśród dawców krwi na obecność HCV, podczas wprowadzenia testów z początkiem lat 90′. Tłumaczono to specyficznym środowiskiem dawców krwi, że są to ludzie przeważnie młodzi, zdrowi, jednak, czy systematyczne „upuszczanie” u nich krwi nie było także powodem tej ich większej odporności na zakażenie? Jednak lekarze nie zalecają diety ubogiej w żelazo, a wiadomo jest przecież, że jest to główny składnik krwi, odpowiedzialny między innymi za transport tlenu w organiźmie, czy więc celowe jest u wyniszczonego organizmu, obniżanie poziomu żelaza? Czy poza zmniejszeniem się poziomu wiremii (kopii wirusa we krwi) nie obciąża się jednak dodatkowo organizmu, osłabiając go? Myślę, że te pytania pozostaje nadal bez jednoznacznej odpowiedzi. Jednak specjalnie z myśla o tych, którzy uznają tą teorię o diecie skąpej w żelazo za słuszną przygotowałem listę produktów, bogatych w żelazo, których powinni oni w takim razie unikać, w nawiasach podałem średnią ilość występującego żelaza na 100 g produktu:

śledzie (20 mg), wątróbka wieprzowa (18 mg), mąka sojowa (13 mg), kaszanka (8,9 mg), soja ziarno (8 mg), salceson czarny (7,5 mg), szczypior (7,5 mg), fasola (6,9 mg), korzeń pietruszki (5,3 mg), grzyb kurka (5,3 mg), nać pietruszki (5 mg), cebula (5 mg), szczaw (4,9 mg), zając (4,8 mg), groch (4,7 mg), migdały słodkie (4,4 mg), orzechy laskowe (3,4 mg), cielęcina (3 mg), jaja kurze całe (2,7 mg).